Της Μιλένας Μπαχαρνίκου
Στη νότια Ήπειρο, κοντά στην σημερινή Πρέβεζα, ήταν την Ρωμαϊκή εποχή η Νικόπολη, η αρχαία ‘’Νικόπολις’’ ίσως η μεγαλύτερη σε έκταση αρχαία πόλη της Ελλάδας. Ιδρύθηκε το 30 π.Χ. απ´ τον Οκτάβιο Αύγουστο σε ανάμνηση της νικηφόρας ναυμαχίας του Ακτίου και σχετικά σύντομα ο πληθυσμός της έφτασε τις 300.000 κατοίκους!
Στο μέγεθός της τη Νικόπολη συναγωνίζονται ίσως το αρχαίο ‘’Βουθρωτόν’’ στη σημερινή Αλβανία και το αρχαίο ‘’Δίον’’ στο Νομό Πιερίας. Γι αυτό και κατασκεύασαν εκεί σημαντικότατα δημόσια έργα. Ρωμαϊκά τείχη με αμυντικούς πύργους, Βουλευτήριο, Εμπορικά Κτίρια, Αμφιθέατρο, Λουτρά (Θέρμες), Μνημείο Αυγούστου Οκταβιανού με ενσωματωμένα 36 έμβολα πλοίων της Κλεοπάτρας, Θέατρο Αυγούστου Οκταβιανού (2.000 θέσεων), Ρωμαϊκό Στάδιο (10.000 θέσεων), Ρωμαϊκό Ωδείο (800 θέσεων), αλλά το κυριότερο τεχνικό έργο είναι το Ρωμαϊκό υδραγωγείο μήκους 50 Km με το οποίο έφερναν πόσιμο νερό από τις πηγές του Αγίου Γεωργίου - πιό πάνω από τη Φιλιππιάδα - στη Νικόπολη.
To ρωμαϊκό υδραγωγείο
Στο βόρειο άκρο της κοιλάδας του Λούρου, κοντά στο χωριό Αγ. Γεώργιος, βόρεια της Φιλιππιάδας, δεσπόζει το ρωμαϊκό υδραγωγείο της αρχαίας Νικόπολης. Μεγάλα βουνά με βραχώδεις εξάρσεις υψώνονται πάνω από το ποτάμι και τις καμάρες του υδραγωγείου. Το ρωμαϊκό υδραγωγείο κατασκευάστηκε μετά την ίδρυση της Νικόπολης από τον Οκταβιανό-Αύγουστο (1ος αι. π.Χ. - 1ος αι. μ.Χ.) για την εξασφάλιση της ύδρευσης της νέας πόλης.
Για να γίνει αυτό το έργο προφανώς πέρασαν κάποιες δεκαετίας, λέγεται δε ότι εργάσθηκαν δεκάδες χιλιάδες δούλοι. Το αρχικό του τμήμα περιλαμβάνει τοξωτό εναέριο σύστημα μεταφοράς (γέφυρα) για να παρακαμφτεί η χαράδρα Λούρου (επισκέψιμο), στη συνέχεια υπάρχει σκαφτή σήραγγα στο λόφο απέναντι (σώζεται και είναι επισκέψιμη), και το έργο συνεχίζει μέχρι το χωριό Αρχάγγελος όπου υπάρχει επίσης εναέρια τοξωτή γέφυρα μεταφοράς (επισκέψιμο) και στη συνέχεια μέσα από τους λόφους της Νέας Σαμψούντας και του Καναλίου Πρέβεζας το νερό έφτανε στο Νυμφαίον Νικοπόλεως, ένα κομψοτέχνημα Υδραγωγείου – Ναού, που ευτυχώς σώζεται σε καλή κατάσταση σήμερα (επισκέψιμο).
Ειδικότερα, το υδραγωγείο αποτελείται από ένα αγωγό μήκους 50 χλμ. που μετέφερε το νερό από τις πηγές του Λούρου, στις δύο δεξαμενές του Νυμφαίου της Νικόπολης. Για την κατασκευή του αγωγού χρησιμοποιήθηκαν τρεις τρόποι:
- λάξευση αύλακα με τοξωτή στεγανοποιημένη κάλυψη και τετράγωνα ανοίγματα εξαερισμού,
- διάνοιξη σήραγγας στην περιοχή του Κοκκινόπηλου,
- κατασκευή πεσσοστοιχίων που γεφύρωναν τμήματα μεταξύ λόφων και οδηγούσαν το νερό στη Νικόπολη.
Στερεωτικές - αναστηλωτικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν από το 1978 ως το 1980, στα βάθρα των τόξων της γέφυρας του υδραγωγείου, κοντά στις πηγές του Λούρου, στον Άγιο Γεώργιο Πρέβεζας.
Οι Ρωμαίοι στα περισσότερα υδραγωγεία τους συνήθιζαν να κατασκευάζουν δεξαμενή κοντά στις πηγές πριν αρχίσουν την μεταφορά του νερού ώστε να διατηρούν σταθερή ροή και πίεση. Η μεταφορά του νερού γινόταν από τα γνωστά αψιδωτά τμήματα που με κλίση 1:1000 εξασφάλιζαν σταθερή ροή.
Η μεταφορά δεν ήταν ιδιαίτερα εύκολη μιας και χρησιμοποιήθηκαν τρεις διαφορετικοί τύποι αγωγών. Το μεγαλύτερο μήκος ήταν με κάποιο αυλάκι σκαμμένο ή σκαλισμένο (όπου ήταν ανάγκη) που σκεπαζόταν με τοξωτό στεγανοποιημένο χτιστό κάλυμμα και ανοίγματα εξαερισμού και καθαρισμού ανά διαστήματα.
Στην περιοχή του Κοκκινόπυλου χρειάστηκε να διανοιχτεί σήραγγα και σε πολλά σημεία γεφυρώματα (όπως στην δίπλα φωτογραφία) επέτρεπαν στο μεταφερόμενο νερό να περάσει πάνω από φυσικά εμπόδια.
Το υδραγωγείο της Νικοπόλεως ήταν αρκετά μεγάλο για να καλύπτει επί μήνες τις ανάγκες της πόλης. Από τον ίδιο αγωγό τροφοδοτούταν και το υδραγωγείο του Νυμφαίου. Κατά την περίοδο του Αυτοκράτορα Ιουλιανού (361 μΧ-363 μΧ) επισκευάσθηκε το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο και άλλα δημόσια οικοδομήματα. Κατά την παλαιοχριστιανική εποχή (300 μΧ – 400 μΧ), και ιδίως επί αυτοκράτορος Θεοδοσίου Α (379-395μΧ), η Νικόπολη δέχθηκε Βαρβαρικές επιδρομές, περιορίστηκαν οι εμπορικές της δραστηριότητες και οι κάτοικοι στράφηκαν στον αγροτικό τομέα και κατασκεύασαν ένα νέο τείχος (Παλαιοχριστιανικό Τείχος) που περιόρισε χωροταξικά την πόλη ως εμβαδόν.
»Εν άλσει προάστειο»
Δυστυχώς η οχύρωση και η άμυνα της Νικόπολης δεν ήταν σε αντίστοιχα ψηλό επίπεδο και έγινε εύκολος στόχος λεηλασιών από Γότθους, Σαρακηνούς και Βουλγάρους μέχρι που καταστράφηκε ολοσχερώς και εγκαταλείφθηκε. Εξακολούθησε όμως να είναι πρωτεύουσα μιας τεράστιας επαρχίας που ονομάστηκε επί Διοκλητιανού "Παλαιά Ήπειρος".
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι σήμερα στον αρχαιολογικό χώρο της Νικόπολης υπάρχει πλήθος από ερείπια οικιών, δημόσιων οικοδομημάτων και ναών. Στο λεγόμενο «Εν άλσει προάστειο» που βρίσκεται στην κοινότητα Νικόπολης (τ. Σμυρτούλα) με το λόφο της, υπάρχει το γυμνάσιο, το θέατρο Οκταβιανού (επί της Εθνικής οδού Πρέβεζας Άρτας) που σώζεται και η σκηνή του και 25 σειρές εδωλίων του κοίλου, η αγορά, το στάδιο (στην είσοδο αριστερά της κοινότητας Νικόπολης) και το εντυπωσιακό υδραγωγείο με 4 αγωγούς που έφερνε νερό από τις πηγές του ποταμού Λούρου στον Άγιο Γεώργιο, οι Βόρειες και οι Νότιες Θέρμες.
Εάν μάλιστα υλοποιηθεί το σχέδιο μετατροπής της σε «Αρχαιολογικό Πάρκο Νικόπολης», σε συνδυασμό με τη λειτουργία του ‘’Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Νικοπόλεως’’ με τη βοήθεια του Δ Κοινοτικού Πλαίσιου Στήριξης όπως έχει ανακοινωθεί, η Νικόπολη θα γίνει η μεγαλύτερη επισκέψιμη αρχαία πόλη στην Ελλάδα.
